17 Kasım 2009 Salı

Dadı, bakıcı

Bebeklerin dadıya bırakılması gereken bir yaş var mı? Bebeklerin özellikle ilk yılda anne ile yoğun bir şekilde birlikte olmasının beslenme, temizlik, sevgi ilgi gibi ihtiyaçlarının anne tarafından karşılanmasının önemi bilinmektedir.
Ancak çalışan annelerin genellikle bu kadar zaman işten ayrı kalmaları mümkün olamamaktadır. Bu durumda daha erken dönemlerde bir bakıcı ihtiyacı doğmaktadır. Bebeğin ihtiyacı kendisiyle düzenli sürekli olarak ilgilenebilecek ilişki kurabileceği, bakım veren bir kişidir. Kendisini ve dış dünyayı algılamasını bu ilişki üzerinden yapılandırmaktadır. Bu nedenle eğer bebek bir şekilde bakıcıya bırakılacak ise doğumundan itibaren annesinin yanı sıra bu bakıcının bulunması onunla ilişki kurması önemlidir. Başlangıçta çocuk daha yoğun olarak annenin gözetiminde anne ile ilişkide olmalı ancak bakıcı da çocuğun bazı ihtiyaçlarını karşılamada yardımcı olmalı, çocukla aynı ortamda bulunmalı, kendisini tanımasını sağlamalı bebeği de yakından tanımalıdır.
Bir dadının ne gibi özelliklere sahip olması gerekir?
Bebek bakıcısının öncelikle sakin, huzurlu, sabırlı, dikkatli, sevecen, hayat dolu, işini ve çocukları çok seven, dürüst birisi olması ve kalıcılığı önemlidir. Eğitimli olmak sanılanın aksine belirtilen özelliklerden daha sonra gelen bir özelliktir. Çünkü sabırlı, bebeği gerçekten sevebilecek şefkatli bir dadı zaten doğru yönlendirmelerle bebeğiniz için en uygun öğrenme ortamını sağlayacaktır. Özellikle bebeklik döneminde sevecen-sıcak bir ilişki bebeğin en önemli ihtiyacıdır. Zaman zaman daha eğitimli dadılar tercih edilmekte ve bu kişiler çocukların zihinsel becerilerini geliştirmek, onlara eğitimin yanı sıra öğretim vermek. Oysa ilk 3 yılda çocuğa uygun,doğal bir öğrenme ortamı yaratmak yeterlidir. Çocuk zaten doğal olarak yeteneklerini geliştirecektir. Çevre koşullarının uygun bir şekilde oluşturulması, yeterli oyun malzemesinin sunulması, çocuğun çevreyi keşfetmesine izin verilmesi, keşif çabaları sırasında engelleyici olunmaması sabırlı davranılması, onu tehlikelerden korumak ve kendisine/çevreye zarar vermesine engel olmak için yumuşak yöntemler kullanılması önemlidir. Bu koşullarda çocuklar zaten gelişim basamaklarını rahatça geçebilmektedirler. Çocukların öğrenme ve akademik beceriler konusunda erken ve aşırı uyarılmaları ve böyle bir erken öğrenme ortamına maruz bırakılmaları, akademik gelişimlerini hızlandırabilmekte ancak sosyal yönden zorluklar yaşayabilmelerine neden olabilmektedir. Yuva yaşları geldiğinde teke tek ilişki içinde sadece akademik yönleri gelişmiş olan çocuklar ciddi uyum problemleri geliştirebilmektedir.
Dadının güvenilir olup olmadığını anlamak için ilk buluşmada ne gibi sorular sormak gerekir?
Kişilere güven duymak kısa bir görüşme ile oluşabilecek bir şey olmamaktadır. Özellikle de bir bebeğin emanet edileceği fikri anne-babalara çok ürkütücü gelmektedir. Haklılık payı çok yüksek olan bu kaygıyı ortadan kaldırmanın bilinen yolu referanstır. Bunun yanı sıra görüşme sırasında kişinin kendi yaşantısına ait bilgiler ipucu oluşturabilir. Kendisinin acil durumlarda ve stres karşısında nasıl tepki verdiği, kızdığı zaman ne yaptığı, niçin böyle bir işi istiyor olduğu, daha ne kadar bu işi yapmayı düşündüğü, tahammülünün sınırları, kendi çocukları varsa onlarla ilişkileri (onları nasıl tanımladığı), onları büyütürken yaşadığı güçlükleri nasıl anlattığı, kendi eşi ile ilişkisini nasıl tanımladığı, yaşamı nasıl algıladığı önemli olabilir. Tabi ses tonu, sizinle ilişki kurma biçimi (göz teması kuruyor mu? Güler yüzlü mü? Sevinçli mi?) de önemlidir. Ayrıca bebekle ilk temasında nasıl tepki verdiği, ona sıcak yaklaşabilmesi bizim için ipucu olabilir.
Dadının yaşı ne kadar önemlidir?
Yine küçük bebekler düşünüldüğünde çok küçük bir bakıcıdansa en az 20’li yaşlarında kendi kişilik gelişimini tamamlamış ve enerjisini işine yöneltebilecek biri olması önemli. Tabi enerjinin sürdürülebilmesi açısından kişinin dinç ve enerjik yaşlarında olması göz önünde bulundurulmalı. Üst sınırı belirlerken de yaşlılık kişiden kişiye değişmekle birlikte bu enerjiyi sürdürebilecek yaşta olduğuna ikna olabileceğiniz yaşta olması tercih edilmelidir.
Çocukların yıllarca aynı dadıyla bir arada olması ve ona bağlanmasının çocuk üzerindeki psikolojik etkileri nelerdir? Çocuğun bir dadıya bağlanması doğru mu?
Dadının özellikle uzun süreli olması önemlidir. Çünkü çocuğun en önemli ihtiyacı bağlanmaktır. Kendisine bakım veren kişiye bağlanmadan daha sonraki bağımsızlık aşamasına gelemez. Bakıcıyla büyütülmek zorunda olan çocuklar ister istemez bakıcıları ile kaçınılmaz bir bağ oluştururlar bu bağ sayesinde güvende, mutlu ve huzurlu hissederler. Bu bağ olmadan zaten çocuğun bu bakımdan yararlanması, psikolojik gelişimini tamamlaması mümkün değildir.

Çok sık dadı değişmesi çocuğu olumsuz etkiler mi?
Bağlanmanın önemi düşünüldüğünde çocuğa en çok zarar verebilecek şeylerden biri de sık dadı değiştirmektir. Özellikle küçük bebeklik dönemlerinde anne-babalar çocuğun bu değişimin farkında olmadıklarını ve dolayısıyla etkilenmediklerini düşünürler. Oysa ilişki süreklilik arz eden bir konudur ve çocuğun bu sürekliliğe ihtiyacı vardır. Hayatına giren ve bir süre sonra kaybolan bir kişi çocukta temel güveni etkileyen ve yaşamı güvenilmez hissettiren bir unsur olabilmektedir. Bu nedenle eğer mümkünse özellikle de çocuğun uzun süreli birlikte olduğu bir bakıcı ayrılınca onunla sonradan da belli aralıklarla görüşmesi sağlanmalıdır.
Bir çocuğa artık kendisiyle bir dadının ilgileneceği nasıl anlatılmalıdır? O dadıya alışması için ne gibi bir yol izlemek gerekir?
Çocukların kişilere, özellikle de yakın ilişkide olacakları kişilere alışmaları kolay ve hızlı olmamaktadır. Bu nedenle de birden bire gelen ve “artık seninle ilgilenecek kişi bu” denilen kişileri birden bire kabullenmeleri pek mümkün olmamaktadır. Bu kişilerin tamamen çocukla/bebekle yalnız kalmadan önce ir süre o evin içinde anne ile birlikte bulunmaları önemlidir. Çocuğun kişilik özelliğine göre de yavaş yavaş çocukla ilişkiye girmeleri, çocukların onu kendi dünyasına kabul etmesi için beklemeli ve sabırlı olmalıdırlar. Özellikle sık bakıcı değiştiren ailelerde çocuklar gelen bakıcının da nasıl olsa kısa bir süre sonra ayrılacağını var sayarak onunla ilişki kurmazlar ve bağlanmaya karşı direnç geliştirirler. Bu aslında yeniden kaybetme korsusunun bir sonucudur. Bu nedenle de böyle bir durumda bu kişiyi kabul etmeleri daha uzun zaman alır. Kişinin tutarlı olarak çocukla olumlu ilişkiyi devam ettirmesi çocuğun kabulünü de kolaylaştıracaktır
Dadının gitmesi için dadıya kötü davranan çocuk için ne gibi bir yöntem izlenmelidir?
Dadıya gösterilen tepki genellikle annesin kendinden uzaklaşmasına tepki olarak ortaya çıkar. Çocuk sanki dadıyı kabul ederse anneyi daha fazla kaybedecektir. Anne eve daha geç gelecektir, anne ile daha az vakit geçirecektir. Burada çocukla annenin iyi bir ilişki içinde olması, çocukla düzenli, özel zaman geçirmesi bu problemin çözülmesini sağlayabilir. Bazen çocuklar anne-babalarının davranış biçimlerini taklit ederler. Anne-babanın dadıya olumsuz bir tavrı varsa, sert ve eleştiren bir tutum içindeyse çocuklar da aynı tutum içinde olabilirler. Bu durumda sizin dadı ile daha olumlu bir ilişki içine girmeniz çözüm olabilir. Çocukların tüm olumsuz tepkilerinin nedeninin olumsuz başka bir duygu olduğu unutulmamalı ve bu duygu anlaşılmaya çalışılmalıdır.

Dadıları denetlemenin en uygun ve iyi yolları nelerdir?
Birkaç ay boyunda aynı evi paylaştığınız ve tepkilerini, ilişki kurma biçimini gözlemlediğiniz bir kişi güvenmeniz ya da güvenmemeniz konusunda mutlaka bir ipucu verir. Ayrıca çocuğunuzu iyi tanıyorsanız, dadı ile ilişkilerinde olan biteni anlamanız oldukça kolay olacaktır. Denetlemekten kast edilen çocukla sağlıklı ve özenli bir ilişki içinde olması ise çocuktaki değişikliklerden ilişkiye dair de olumsuzluklar fark edilebilir. Bunun dışında güveninizi kazanan bir bakıcının sonrasında denetlenmesine de gerek olmayacaktır. Unutulmamalıdır ki hiç kimse sizin tam istediğiniz gibi olmayacaktır. Çocuk bir dadıya emanet edildiğinde kişiliğinin gelişimi sırasında onun etkisinin olması, sizden farklı birinin etkisi altında büyümesi vazgeçilmez olmaktadır. Bu nedenle sizin için en önemli özelliklerin ne olduğunu belirleyip bu özellikleri en çok karşılayan birini bulmalı ve bunun dışındaki farklılıklara da göz yummalısınız. Bu durum anneanne veya babaanne tarafından bakılan çocuklar için de geçerli olmaktadır. Bu konuda önceliklerin belirlenmesi esas olmalıdır.

NASIL BİR BAKICI BULMALI?

Bakıcı seçerken mutlaka diksiyonunun düzgün olmasına dikkat edin. Çünkü özellikle bebekler, yedinci aydan itibaren çevresinde konuşulan dili öğrenmeye başlar hafızalarına her şeyi kaydeder. Yakınlarında birlikte oldukları kişinin konuşmasının bozuksa, ilk kelimelerden itibaren aynı yanlışları bebeğinizde de görebilirsiniz. Yani diksiyon önemli!
2- Bir bakıcıda aramanız gereken en önemli vasıf, çocuklara karşı gerçekten sevgi dolu olmasıdır. Çocuğa yönelik sert uyarılar, onu sevgi yoksunu yapabilir. Bakıcılar nedeniyle otistik bulgular gelişen bebek sayısı hiç de az değildir. Bakıcının cinsel organına vurarak cezalandırdığı çocuklarda, ergenlik döneminde önemli sorunlar ortaya çıkabilir.
3- Bir bakıcıyı işe alırken mutlaka çok iyi tanıdığınız birinin referansını arayın ve ona göre kararınızı verin.
4- Yeni işe başlayan bakıcınızla gerekirse izin alarak bir süre birlikte evde olun ve çalışmasını gözleyin.
5- Kendi çalışma prensiplerinizi öğretin. Özellikle bebek bakımı, temizlik konusunda en ufak bir taviz vermeyin ve bu konuda çok titiz olduğunuzu hatırlatın.
6- Bebeklerin hislerine güvenin. Birlikte olmak istemediği bir bakıcıya bebeğinizi bırakmayın.
7- Evden ayrıldıktan sonra, ara sıra haber vermeden bebeğinizi kontrol etmek için uğrayın. Bakıcıdan ayrılırken karşılığında bebeğin ona nasıl davrandığını gözlemleyin.
8- Siz doktorunuzla konuşurken, bebeğiniz muayene olurken bakıcınız yanınızda olsun. Eğer bakıcınız kendi içinden gelerek bebekle ilgileniyor, siz bebeğinizin doktoruyla konuşurken ağlamaması için onu oyalıyorsa bunlar olumlu göstergelerdir. Tersi davranıyorsa bakıcınızla konuşun.
9- Çocuğunuza yakın çalışacak kişiden hepatit A B durumunu tüberküloz için parazit tetkiklerini isteyin. Aşılı değilse aşılatın.
10- Her şeye rağmen, bebeğinizi ailenizden biri olmaksızın bakıcıyla bırakmanızı önermem. Yanında anneanne ya da babaanne bulunmalı.

İYİ BİR BEBEK BAKICISININ KRİTERLERİ

İyi bakıcının kriterleri
'İyi bir bebek bakıcısı hangi özellikleri taşımalı?’ sorusuyla yola çıktığınızda, size onlarca nitelik bulunması gerektiğini söyleyebilirler. Biz de öncelikle bebekle ilgili mutlaka bilgi sahibi olması gereken alanları kısaca sayalım; çocuk gelişimi hakkında bilgi sahibi olmalı, çocuk psikolojisinden anlamalı, çocuk sağlığı hastalıklarını tanımalı... Ama iş bunlarla da bitmiyor; çünkü başka özellikler de gerekiyor, iyi bir bakıcıda; dinleme yeteneği, ekip halinde çalışabilme yeteneği, hijyen bilgisi, ikna becerisi, iletişim yeteneği, ilk yardım bilgisi, karar verme yeteneği, öğretme yeteneği, yaratıcılık, el becerisi gibi bir çok özelliğin bulunması gerekiyor. Hatta kendi mesleğine ilişkin yasal düzenlemeler hakkında bilgi sahibi olup olmaması da önemli.
1. Nasıl bir bakıcı istediğinizden emin olun.
Öncelikle siz nasıl bir bakıcı istediğinize karar verin. Bakıcıda olmazsa olmazlar listesi çıkarın ve önceliklerinizi belirleyin. Bazı anneler bakıcılardan yalnızca bebeklerine bakmalarını değil, ev işlerine yardım etmelerini de istiyorlar. Bunu kabul eden bakıcının evi temiz tutmaya çalışırken bebeğe de iyi bakacağını düşünmeniz gerçekçi değil. Onun için ev işleri konusundaki sorumluluklarının neler olacağını düşünerek anlatın. Örneğin tüm bulaşıklar mı yoksa yalnızca bebeğin bulaşıklarını mı yıkaması gerektiğini kendisine net bir şekilde anlatın. Eğer bakıcı evi pırıl pırıl tutar, yemeği yapar, bebeğe de bakarım derse, bu harika masala inanmamanızı tavsiye ederiz.
2. Yabancı bakıcı mı tercih edecekseniz?
Ülkemizde son yıllarda yabancı bakıcı sayısı giderek artıyor. Genellikle yatılı kalmaya eğilimli bu bakıcılar, gerektiğinde 24 saat bebeğe bakabilecek olması nedeniyle anneler tarafından da tercih ediliyor. Yani bir taşla iki kuş vurulabiliyor! Ancak yabancı bakıcılar konusunda aşın hassas olmanızda yarar var. Öncelikle güvenilir olup olmadığının sorgulanması gerekiyor. Tabii bebek bakma konusundaki bilgi ve tecrübeleri de... Ayrıca gerek bedensel gerekse ruh sağlığından da emin olmalısınız. Eğer güvenilir bir firma aracılığıyla bakıcı bulduysanız, içiniz biraz daha rahat edebilir. Ancak kişisel olarak karar vereceğim derseniz, işiniz biraz daha şansa kalmış olabilir... Yabancı bakıcılarda başka bir sorun da. Türkçe’ye yeterince vakıf olmaması nedeniyle bebeğin dil gelişimini olumsuz etkilemesi.
3. Güvenilirliğini araştırın.
Bir bakıcıda aranacak ilk unsurlardan biri güvenilir olması. Elbette büyük kentlerde bakıcı adayınızı eşe dosta sorarak araştırmanız mümkün değil. Bu nedenle bakıcı adayından mutlaka adli sicil kaydı isteyin. Eğer bakıcı firmaları aracılığıyla görüştüğünüz bir adaysa, firmadan yeterli soruşturmayı yapıp yapmadıkları konusunda bilgi alın. Adres ve iletişim bilgilerinin doğruluğundan emin ölün.
4. Çocuk bakımı konusunda bilgisini araştırın
Bebek bakacak birinin mutlaka çocuk sağlığı ve bakımı konusunda bilgili olması şart. Ama içiniz rahat olsun. Bakıcılık genellikle annelerin tercih ettiği bir alan. Bu nedenle kendi bebeklerini yetiştirirken edindikleri deneyimler olabilir. Eğer bu deneyimlerinin yanı sıra bir de çocuk sağlığı ve bakımı kursu almışlarsa içiniz daha da çok rahat edecektir. Görüşmeniz sırasında kursu başarıyla bitirdiğine dair sertifika alıp almadığını sorun. Tabii bu yanıtla da yetinmeniz gerekmez. Bakıcı adayının bilgilerini sınamaktan çekinmeyin. Yanıtlarındaki ayrıntılara, satır aralarına dikkat edin
5. Doğru sorular sorun
Bakıcı adaylarıyla yaptığınız görüşmelerde, ilk dikkat etmeniz gereken size verdiği elektrik olmalı. Ne kadar iyi bir bakıcı olursa olsun, aranızda sıcak bir ilişki kurulmaması, ilerde bazı sorunlara yol açabilir. Görüşmeniz sırasında 'niçin bebek bakıcılığı yapmak istediği', tecrübesi' gibi klasik sorular sormanın dışında mümkünse sohbet başlatın ve başka ilişkilerde kızdığı ya da hayal kırıklığına uğradığı zaman tepkilerinin ne olduğunu öğrenmeye çalışın. Çünkü bu ilerde aranızda çıkabilecek sorunların nasıl çözülebileceğinin ipuçlarını verir. Bu görüşmede mümkün olduğu kadar aynı soruları farklı zamanlarda, farklı şekillerde sorun. Böylece şekli farklı olsa da aynı soruya verdiği yanıtların çelişki olup olmadığına dikkat etmiş olursunuz.
6. Evini mutlaka ziyaret edin
Görüşmeden olumlu izlenim edindiğiniz bakıcı adayı konusunda son kararınızı vermeden önce mümkünse evini habersiz şekilde ziyaret edin ya da evini ziyaret etmek istediğinizi belirterek kendisinden randevu alın. Evdeki temizliği, düzeni, yaşadığı kişiler bebeğinizin güvenliğini sağlama açısından size ipucu verecektir.
7. Bakıcınız dinamik olsun
Bakıcının yaşının önemi var. Malum bebekler özellikle 6. ayından itibaren hareketlenirler. Bu sürecinin başlaması, bakan kişinin bebeğin ardından koşarken daha çok yorulması demektir. Eğer bakıcınız yaşlı biriyse istese bile gerekli enerjiyi bulamaz. Bu nedenle bakıcınızın dinamik olabilecek bir yaşta olması gerekir.
8. Diksiyonuna dikkat edin.
Bebeğinizin ilk 3 yılı, konuşma gelişiminin oluşması açısından çok önemli bir zaman dilimidir. Eğer bakıcınız İstanbul Türkçesine hakim değilse bebeğinizin bozuk bir şiveyle konuşmaya başlaması işten bile değildir. Malum, bebekler neredeyse anne babalarından daha uzun süre bakıcıyla kalırlar ve onlardan çok etkilenirler, işte bu yüzden bakıcının düzgün bir Türkçe konuşması önemlidir.

14 Kasım 2009 Cumartesi